دستانی

آشنایی با درخت کریسمس

کریسمس جشنی بین المللی، ویژه پیروان دین مسیحیت است که همه ساله همزمان با آغاز سال نوی میلادی برگزار می شود. این ضیافت دوست داشتنی از تاریخ ۲۴ یا ۲۵ ماه دسامبر (۳ و ۴ دی) آغاز شده و حدود ۱۲ روز به طول می انجامد. بر سر تاریخ دقیق شروع این جشن اختلاف نظرهایی وجود دارد؛ البته چند سالی ست که بزرگان مسیحیت تصمیم گرفتند که ۲۵ دسامبر آغاز کریسمس باشد و از آن پس به صورت رسمی همین تاریخ مدنظر قرار می گیرد؛ با این حال باز هم دیده می شود که در برخی کشورها روز ۲۴ دسامبر را زمان اصلی این جشن می دانند.

چند ماه پیش از فرا رسیدن جشن کریسمس همه در تب و تاب اند تا خود را برای آغاز سال نو آماده کنند. یکی از مهم ترین کارها، پیش از فرارسیدن کریسمس، تزیین خانه هاست که آمدن سالی نو و این جشن بزرگ را نوید می دهد. همه آذین بندی های سبز، قرمز، طلایی و سفید کریسمس را دیده ایم و این جشن را با آن ها می شناسیم؛ درخت سبز سرو و کاج هم از اجزای مهم این جشن به حساب می آیند که شرکت کننده های این میهمانی بین المللی با شور و شوق فراوان به تزیین این درخت ها می پردازند.

پیش از آغاز کریسمس درخت های سرو، کاج و در برخی مواقع بلوط را با وسایل مختلف می آرایند. این روزها از شکلات و آب نبات های رنگی، چراغ های کوچک، ستاره، فرشته، گل سرخ، روبان، شیرینی و… استفاده می کنند تا درخت ها جذاب تر به نظر برسند. به طور کلی وسایلی را به کار می برند که نشان دهنده آغاز بهار، شادی و تولد حضرت مسیح باشد. در سال های ابتدایی وجود درخت کریسمس آن را با شمع تزیین می کردند تا نشانی باشد از تولد حضرت مسیح و روشن شدن دنیا به دلیل وجود او؛ اما با پیشرفت تکنولوژی و حوادثی که بر اثر روشن کردن شمع به وقوع پیوست، چراغ های ال ای دی جای شمع ها را گرفتند. حتا امروزه به دلیل سخت بودن حمل و نقل درختان طبیعی در شهرهای پر جمعیت، از درخت مصنوعی نیز استفاده می کنند این درخت های مصنوعی با پی‌وی‌سی ساخته می شوند و طرفداران بسیاری هم دارند.

تاریخچه درخت کریسمس

از دیرباز درختانی که در طول زمستان، سبز و با نشاط باقی می ماندند برای مردم اهمیت زیادی داشتند. گفته می شود که در دوران باستان شاخه هایی از این درخت ها را روی در و پنجره های خانه ها وصل می کردند تا طراوت و سرزندگی آن ها وارد زندگی مردم شود. به همین خاطر است که در تصاویر قدیمی شاهدیم که گاهی درخت کریسمس به صورت وارونه از سقف آویزان می شد و حتا آن ها را با زنجیر میانه اتاق ها آویزان می کردند تا به عنوان لوستر عمل کند. به مرور زمان در برخی از کشورها این اعتقاد رواج یافت که وجود شاخه و برگ های سبز در طول زمستان شیاطین و جادوهای پلید را دور می کند بنابراین شاخه و برگ و درختان سرسبزی چون صنوبر، سرو، کاج و… جایگاه بالاتری در بین مردم به دست آورند.

در طول تاریخ درختان سبزِ زمستانی، معانی مختلفی برای خود به دست آوردند مثلا آن ها را نمادی برای زندگی همیشگی به همراه خداوند دانستند یا گاهی فقط به جنبه تزیینی آن توجه کردند. هنوز هم به صورت دقیق مشخص نیست که استفاده از درخت کریسمس از چه تاریخی رواج یافت؛ اما منابع معتبر تاریخی در حدود ۱۰۰۰ سال پیش را عنوان می کنند. به احتمال زیاد اولین بار در بریتانیا از درخت کریسمس استفاده شد؛ برخی منابع هم آلمان یا جمهوری لتونی را به عنوان زادگاه درخت کریسمس معرفی کرده اند.

جالب است بدانید که برخی از تاریخ شناسان بر این عقیده اند که از حدود ۱۶۰۰ سال پیش درخت کریسمس گرامی داشته می شد؛ اما ارتباطی به دین میسحیت نداشت و مربوط به مصریان باستان، چینی ها و یا عبرانیان (۱) بوده است. حتا شواهدی به دست آمده که بت پرستانی ساکن در اسکاندیناوی از درخت های سرو در طول زمستان استفاده می کردند پس این امکان نیز وجود دارد که درخت کریسمس از ادیان دیگر وارد مسیحیت شده باشد. در چند کتاب تاریخی نیز آمده که در قرون وسطی از درختی استفاده می شد که با نام “درخت بهشت” معروف بوده است.

به دلیل این که بیشتر با تاریخ درخت کریسمس آشنا شوید، وجود آن را در برخی کشورها بررسی می کنیم:

گرجستان: گرجی ها درخت کریسمس سنتی خود را دارند که با نام چیچیلاکی (Chichilaki) شناخته می شود. این درخت را با شاخه های خشک شده درخت های فندق یا گردو می سازند. چیچیلاکی ها ارتفاعی بین ۲۰ سانتی متر تا ۳ متر دارند. گرجی ها معتقدند که درخت شان باید شبیه به ریش سَنت بازیل قیصریه باشد. بازیل اسقف اعظمِی بود که در شهر قیصریه واقع در آسیای صغیر یا همان ترکیه می زیست و برای گرجی ها جایگاه والایی دارد. در بسیاری از کشورها روز نخست ژانویه (۱۲ دی) به عنوان سالروز سنت بازیل گرامی داشته می شود.

لهستان: لهستانی ها به داستانی بسیار کهن اعتقاد دارند که در آن فردی خیر خواه، تکه ای از شاخه صنوبر یا سروِ تزیین شده را از سقف خانه آویزان می کرد و می گفت که این شاخه ها قدرتی جادویی دارند. این رسم آن قدر ادامه یافت که در حدود قرون هجدهم و نوزدهم، شاخه ها با درخت کریسمس جایگزین شدند.

استونی، لتونی و آلمان: آداب و رسوم تزیین درخت کریسمس ممکن است به جشن های کریسمسی باز گردد که در دوران رنسانس در شمال آلمان و لتونی بر پا می شدند. مدارک بسیاری وجود دارد که بنابر آن ها در لتونی در سال های ۱۴۴۱، ۱۴۴۲، ۱۵۱۰ و ۱۵۱۴ میلادی درخت کریسمس به صورت امروزی تزیین می شد. گفته می شود که اهالی لتونی این درخت های تزیین شده را در اغلب جشن هایشان به کار می گرفتند و اطراف آن به رقص و پای کوبی می پرداختند؛ اما این درختان به نسبت درخت های کریسمس امروزی کوچک تر بودند. جالب این که در آلمان و در قرن هجدهم برای شاد کردن سربازان ارتش در سربازخانه ها درخت کریسمس قرار می دادند و این کار به مرور در سراسر شهرها رواج پیدا کرد. یکی از دلایلی که ارتش آلمان از محبوبیت بالایی در این زمان برخوردار بود، وجود همین درخت ها و اهمیت دادن به وضعیت سربازان بوده است.

از قرن نوزدهم استفاده از درخت کریسمس در میان اشراف از محبوبیت والایی برخوردار شد و به شدت در اتریش، دانمارک و فرانسه مورد استفاده قرار گرفت. به مرور استفاده از درخت تزیین شده کریسمس بین اقشار پایین تر جامعه هم رواج پیدا کرد و همان طور که امروز می بینید در تعطیلات کریسمس در کوچه و خیابان ها نیز به چشم می خورند. کهن ترین تاریخی که از استفاده این درخت در آمریکا در دست است سال ۱۸۳۶ میلادی‌ست. در کتاب های رمان و داستان های کوتاه قرن نوزدهم آمریکا، اشاره های متعددی به درخت کریسمس شده که هنوز هم موجود هستند. در این داستان ها آمده که گاهی از درختان سیب، گیلاس و … و شاخه های آن ها هم استفاده می کردند.

روسیه: کریسمس در روسیه با مشکلات زیادی رو به رو بود و پس از انقلاب کبیر هم به صورت قانونی ممنوع اعلام شد زیرا سران روس این جشن و به خصوص درخت کریسمس را نماد سکولاریسم یا جدایی دین از سیاست می دانستند؛ اما در سال ۱۹۳۵ میلادی کریسمس را با یک درخت سبز صنوبر جشن گرفتند و از آن پس آرام آرام وجود این درخت در روسیه هم رونق پیدا کرد و تعطیلی های سال نو نیز شامل روسیه شد.

در این زمان ضیافت بزرگ کریسمس در اقصی نقاط دنیا رو به گسترش داشت و در اروپا نیز همه ساله بر پا می شد، در آمریکا هم پس از ساخت و پخش برنامه ای تلویزیونی به نام کریسمس چارلی براون (Charlie Brown Christmas) در سال ۱۹۶۵ حسابی محبوب شده بود. اکثر آمریکایی ها در قرن نوزدهم درخت کریسمس را بسیار عجیب و غریب می دانستند. مهاجران آلمانی که حدود سال ۱۷۴۷ به پنسیلوانیا رفته بودند رسم تزیین درخت کریسمس را با خود به این سرزمین برده بودند؛ اما استقبال زیادی از آن نشد. با این حال در سال ۱۸۳۰ در اغلب محله های پنسیلوانیا می شد درخت های کریسمس را پیدا کرد؛ اما باز هم آمریکایی ها به آن توجهی نداشتند و آن را نماد بی دین ها یا همان آیین پگانیسم باستانی می دانستند.

پژوهش های تاریخی نشان داده اند که از دوران باستان و زمانی که برخی قبیله ها به پاگانیسم (۲) معتقد بودند از درختان سبز در طول زمستان استفاده می شد و در طول انقلاب زمستانی برای تزیین خانه ها از شاخه و برگ درخت ها استفاده می کردند. جالب این که حتا شواهدی به دست آمده که رومی ها در عبادتگاه های شان برای تزیین محیط، درخت های سبز به کار می بردند. اسناد بسیار معتبری وجود دارد که طبق آن ها رومی ها در جشن ساتورنالیا که یکی از بزرگترین جشنواره های آنان بود نیز از این درخت استفاده می کردند؛ اما حالا مسیحیان این درخت های سرسبز را به نوعی نماد زندگی ابدی با خداوند می دانند.