هنگام پدیده وارونگی دما معمولا هوای نزدیک به سطح زمین، گرم‌تر و در سطح بالاتر، خنک‌تر است. در چنین شرایطی هوای گرم‌تر- که از جرم حجمی کمتری برخوردار است – به سمت بالا و هوای سنگین‌تر به سمت پایین حرکت می‌کند. این پدیده باعث به وجود آمدن جریان هوا و جابه‌جایی آلاینده‌ها می‌شود.
در برخی موارد هوای نزدیک به سطح زمین خنک‌تر و هوای سطح بالاتر نیز گرم‌تر می‌شود. در این شرایط پتانسیل جابه‌جایی وجود ندارد؛ به عبارتی هوای سرد – که سنگین‌تر است – پایین و هوای گرم – که سبک‌تر است – بالا می‌ماند.
در این شرایط اختلاط، باد و جریان هوا صورت نمی‌گیرد و انباشت آلاینده‌ها را تشدید می‌کند که در برخی روز‌های سال به‌ویژه روز‌های سرد در اواخر پاییز و اوایل زمستان مانند دی ماه، این پدیده موجب افزایش میزان آلودگی هوا می‌شود.
در شرایط افزایش غلظت آلاینده‌ها دستورالعمل‌های مشخصی مطابق با هر آلاینده وجود دارد. از لحاظ بهداشتی نکته دارای اهمیت این است که روز‌هایی که غلظت آلاینده‌ها بالا می‌رود، مردم نکات بهداشتی و دستورالعمل‌های مربوط به آن شرایط را انجام دهند. معمولا افراد خاصی که از نظر سلامتی در شرایط منحصربه‌فردی هستند مانند افراد کهنسال، کودکان، زنان باردار باید خود را کمتر در معرض آلودگی قرار دهند.