دمنوشها و جوشاندههای گیاهی، نوشیدنیهایی هستند که اغلب افراد، نوشیدن آنها را زمانهایی مناسب حالشان میدانند که بیماری خاصی دارند و از دردی رنج میبرند یا استرس و اضطراب و تنش روحی، آرام و قرارشان را گرفته است. از این گذشته، اغلب دمنوشها را میتوان مانند چای به صورت روزانه صرف کرد.
قبل از آن که شما را با خواص برخی دمنوشهای گیاهی آشنا کنیم، باید بدانید برخلاف باورعامه، دمنوش با جوشانده فرق میکند. به عبارتی، دم کردن و جوشاندن گیاهان، دو روش مختلف است که هر روش تاثیر جداگانهای بر بدن میگذارد.
برای تهیه دمنوش، ادویه، میوه، برگ، ساقه یا ریشه گیاهان را میتوان خشک و پودر، در نهایت دم کرد. در این روش، گیاه را میکوبند و در آب جوشیده برای ۱۵ تا ۲۰ دقیقه در ظرف در بسته روی بخار ملایم قرار میدهند و بعد صاف میکنند.
نوشیدنی حاصل از برگ چای، گل گاوزبان، گل ختمی، بهلیمو، سنبلالطیب یا چای میوهای، نوعی دمنوش است. بسیاری از متخصصان و درمانگران طب سنتی ایران، نوشیدن روزانه دمنوش یا چای را بهترین و سادهترین راه تسکین دردهای عمومی بدن و پیشگیری از بیماریها میدانند.
تفاوت جوشانده و دمنوش
اگر گیاه را مستقیم با آب سرد یا گرم بجوشانند، جوشاندهای به دست میآید که خاصیت و اثر آن قویتر از دمنوش است و در مقایسه با عرقیات گیاهی، خواص تقویتی و همچنین عطر خارج شده از گیاه بیشتر است. البته تحقیقات نشان داده است جوشانده برخی گیاهان به دلیل تاثیر قوی و فوری بر برخی ارگانهای مختلف بدن، عوارض ناگواری به دنبال دارد و میتواند به مسمومیت یاحتی مرگ منجر شود. در نتیجه توصیه میشود، برای مصارف روزانه به میزان متعادل از دمنوش استفاده و مصرف جوشانده بخصوص جوشانده گیاهان ناشناخته بدون نظر و تجویز متخصصان این حرفه اجتناب شود.
دمنوش فلهای یا کیسهای؟
معمولا گیاهان یا میوههایی را که برای تهیه دمنوش فلهای و کیسهای استفاده میکنند، شستوشو نمیدهند. البته دمنوشهای کیسهای را با بخارات کلر، گوگرد یا اشعه گاما ضدعفونی میکنند تا بار میکروبی محصول به حداقل رسیده و در درازمدت دچار کپکزدگی نشود.
دکتر عزیزی ، متخصص علوم و صنایع غذایی درباره دمنوشهای فلهای میگوید: افرادی که مایل به استفاده از دمنوش فلهای هستند، برای تهیه آن باید گیاهی را انتخاب کنند که به صورت برگ کامل است و هرگز از دمنوش پودری استفاده نکنند، چراکه معلوم نیست پودر چه گیاهی است، چه کیفیتی دارد و با چه موادی ترکیب شده است. به گفته عزیزی برای رعایت بهداشت دمنوش فلهای و رنگدهی بیشتر بهتر است قبل از دم کردن، گیاه مورد نظر را کمی با آب شستوشو دهید تا گرد و خاک و میکروب احتمالی آن تقلیل یابد.
این استاد دانشگاه درباره دمنوشهای ارگانیک میگوید: این که یک محصول گیاهی را در شرایط ویژه و کنترل شده پرورش دهند و نام ارگانیک روی آن بگذارند، بعید به نظر میرسد، زیرا سازمان ناظری نداریم که بخواهد در طول تولید، شرایط مربوط به ارگانیک بودن محصول را مورد تائید قرار دهد.
دمنوش کیسهای؛ باکیفیت یا بیکیفیت؟
تا چندی پیش، دمنوشهای گیاهی را به صورت فلهای عرضه میکردند، اما با پیشرفت صنایع غذایی، همین دمنوشها درون کیسه جای گرفت و شیوه بستهبندی و عرضه آن متفاوت شد.
دکتر محمدحسین عزیزی، متخصص علوم و صنایع غذایی و عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس درباره کیفیت دمنوشهای کیسهای میگوید: به دلیل آن که برای تهیه دمنوش کیسهای، گیاه را خرد و پودر میکنند، کیفیت اولیه گیاه را ندارد، اما اگر تولید کارخانه معتبر و با مهر استاندارد و پروانه بهداشت باشد، باکیفیت محسوب میشود.
این متخصص میافزاید، اغلب دمنوشهای کیسهای رنگ زرد ملایمی دارند، بجز دمنوش چای ترش، میوههای استوایی یا دمنوش آلبالو که قرمز پررنگ است. اگر دمنوشی رنگ قوی و طعم و بوی تند و غیرطبیعی داشته باشد، به تقلبی بودن آن شک کنید. این دمنوشها تا وقتی خشک و فاقد رطوبت باشند، فسادپذیر نخواهند بود. بهتر است دمنوش انتخابی، تولید داخل باشد چراکه احتمال دارد برخی انواع دمنوشهای وارداتی مورد تائید وزارت بهداشت نبوده و حاوی رنگ، اسانس و مواد نگهدارنده باشد.
در مصرف دمنوش زیادهروی نکنید
دمنوشها مانند برخی داروهای گیاهی یا شیمیایی همچون شمشیر دولبه عمل میکنند و علاوه بر مزایای سودمند، اثراتی همچون کاهش یا افزایش قند یا فشار خون از خود نشان میدهند یا سبب بروز رخوت میشوند یا مصرف آن با غذا یا داروهای شیمیایی سازگار نیست. در نتیجه باید به میزان متعادل و در صورت بیماری با مشورت پزشک مصرف شوند. به گفته متخصصان، مصرف روزانه دمنوشهایی مانند زیره، رازیانه و گشنیز به مقدار مناسب بدون اشکال است، اما دمنوش گل گاوزبان که سبب کاهش یا افزایش فشار خون یا دیگر فاکتورهای خونی میشود، محدودیت مصرف دارد و باید روی بستهبندی آن مقدار، نوع مصرف، خواص درمانی و عوارض احتمالی درج شود.
روش دم کردن دمنوش کیسهای
آب داغ را روی دمنوش کیسهای بریزید و اجازه دهید چند دقیقه این نوشیدنی درون ظرف در بسته و دور از منبع حرارت باقی بماند تا عصارهاش خارج شود. دمنوش کیسهای چون حاوی گیاه پودر شده است، طی ۵ تا ۱۰ دقیقه دم میکشد و رنگ و اسانس آن خارج میشود اما گیاهانی که به صورت برگ، ساقه و ریشه کامل هستند، گاهی تا ۲۰ دقیقه دم کشیدن آن زمان میبرد. مصرف دمنوش سرد جز دمنوش برخی گیاهان خاص توصیه نمیشود زیرا بر اثر سرد شدن، برخی مواد موثر دمنوش از بین میرود. بهتر است دمنوش را طی یک تا دو ساعت میل کنید.
عوارض احتمالی دمنوشهای مخلوط
با توجه به این که بر اثر مخلوط کردن چند گیاه، خاصیت درمانی، اثرات تقویتکنندگی و آرامبخشی دمنوش افزایش مییابد و گاهی از میزان عوارض جانبی گیاهان کاسته میشود، اما گاهی تداخل اثر چند گیاه با یکدیگر میتواند از خواص دمنوش بکاهد یا با ایجاد مسمومیت، موجب بروز عوارض جزئی یا شدید در مصرفکننده شود.
در نتیجه بدون آگاهی و خودسرانه از مخلوط کردن چند نوع گیاه با یکدیگر بپرهیزید و سعی کنید دمنوشهای مخلوطی را انتخاب کنید که به صورت بستهبندی و تائید شده عرضه میشوند.
تاریخ مصرف دمنوش مهم است
دمنوشها حاوی ترکیبات مفیدی هستند که بر اثر گذشت زمان با اکسیژن هوا فعل و انفعال پیدا میکنند و از مزیتشان کاسته میشود. به همین دلیل، دمنوش را در محیط خشک، خنک، در سایه و به مدت ۲ تا ۳ ماه نگهداری کنید.
بیش از این مدت نگهداری، با وجود آن که احتمال دارد طعم و بو تغییر نکند و فاسد نشود، اما به مرور از فواید آن کاسته میشود، ضمن این که دمنوشهای فلهای بینام و نشان اغلب تاریخ مصرف مشخصی ندارند و احتمال غیربهداشتی بودن آنها زیاد است.
Friday, 13 September , 2024