دستانی

ستاره وی‌وای سگ بزرگ

وی‌وای سگ بزرگ (کلب اکبر) ( VY Canis Majoris یاVY CMa) یک ستاره فراغول سرخ در صورت فلکی سگ بزرگ است. شعاع این ستاره بین ۱۸۰۰ تا ۲۱۰۰ شعاع خورشیدی،۸٫۴ تا ۹٫۸ واحد نجومی است و قطری برابر ۳٫۰۶۳ بیلیون کیلومتر ویا ۱٫۷ بیلیون مایل دارد.این ستاره احتمالاً بزرگ‌ترین و همچنین یکی از درخشان‌ترین ستاره‌های شناخته شده‌است. این ستاره حدود ۵/۱ کیلوپارسک ( حدود ۰۰۰’۰۰۰’۰۰۰’۰۰۰’۰۰۰’۴۶ کیلومتر یا حدود ۴۹۰۰ سال نوری) با سیارهٔ زمین فاصله دارد. بر خلاف اغلب ستاره‌ها که در سامانه‌های ستاره‌ای دوتایی و یا چندتایی واقع شده‌اند، وی وای سگ بزرگ یک ستاره منفرد است و هیچ همراهی ندارد. این فراغول یک متغیر نیمه‌منظم است و دورهٔ تناوب میانگین آن حدود ۲۰۰۰ روز است. چگالی متوسط آن بین ۰٫۰۰۰۰۰۵ تا ۰٫۰۰۰۰۱۰ کیلوگرم بر متر مکعب است.

چنانچه این ستاره جای خورشید را در منظومه شمسی بگیرد، سطح آن از مدار زحل نیز فراتر می‌رود، هر چند گروهی از دانشمندان اخترفیزیک از جمله فیلیپ مسی، برتراند پلز و امیلی لوسک با اندازهٔ ذکر شده برای شعاع این ستاره مخالفند و بر این باورند که اندازهٔ واقعی این ستاره تنها ۶۰۰ برابر خورشید است و از این‌روی اگر در منظومهٔ شمسی قرار گیرد تا مدار مشتری پیش خواهد رفت و به مدار کیوان (زحل) نمی‌رسد.

مرگ ستاره

به اعتقاد اکثر دانشمندان وی وای سگ بزرگ در انتهای عمر خود با یک انفجار فرانواختری با انرژی بیش از ۱۰۰ ابرنواختر به زندگی خود پایان می‌دهد.

ستاره شباهنگ

شباهنگ یا شِعرای یمانی درخشان�ترین ستارهٔ آسمان شب است. این ستاره در پارسی با نام‌های کاروان‌کش، وَراهَنگ، شب‌کش، خُنُک، تیر و تیشتَر نیز نامیده می‌شود. نام عربی آن شِعرای یمانی و نام انگلیسی آن Sirius است.

شباهنگ کمابیش از همهٔ نقاط مسکونی زمین دیده می‌شود و در نیمکرهٔ شمالی به عنوان یک رأس مثلّث زمستانی شناخته می‌شود. شباهنگ با ۸٫۶ سال نوری یکی از نزدیکترین ستاره‌ها به زمین است. جرم شباهنگ ۲٫۴ برابر جرم خورشید، و قدر ظاهری آن منفی ۱٫۴۷ است.

این ستاره در پیکر آسمانی (صورت فلکی) سگ بزرگ قرار دارد به همین دلیل در زبان انگلیسی به آن Dog Star هم می‌گویند. نام آن در سامانه ی نام‌گذاری بایر «آلفا سگ بزرگ» (به انگلیسی: Alpha Canis Majoris) است.

اسطوره ستاره‌شناسی

در اسطوره‌های ایرانی و زرتشتی٬ ستاره شباهنگ، تیشتر یا تیر (با سیاره تیر یا عطارد اشتباه نشود) نامیده می‌شود، و نماد تیشتر٬ ایزد باران و باروری خاک شناخته می‌شود. تیشتر ایزدی نیرومند است که به صورت مردی شکوهمند بر گردونهٔ خود آشکار می‌شود که هزار تیر و هزار کمان زرّین و هزار نیزه و هزار خنجر و هزار گرز

فلزین دارد و زمانی به شکل گاوی بزرگ درمی‌آید و گاهی، به شکل اسبی سفید با سم‌های بلند، و بر اپوش، دیو خشکی می‌تازد. ستاره نماد اپوش‌دیو٬ قلب عقرب است که درخشان‌ترین ستاره صورت فلکی کژدم است.

همچنین در عرب جاهلی این ستاره مورد پرستش بوده است، که قرآن در آیه ۴۹ سوره نجم این باور را تخطئه کرده است: «و اوست(خداوند یکتا) پروردگار ستاره شِعری(شباهنگ)» که اشاره به این است که باید آفریننده ستاره را پرستید نه ستاره را.

ستاره دبران

دَبَران (آلفا گاو، Alpha Tauri) یا پس‌رونده درخشان‌ترین ستارهٔ صورت فلکی گاو است.
دبران در اصل یک غول سرخ است و در قدیم به عنوان چشم سرخ گاو خشمگین این صورت فلکی پنداشته می‌شد. ستاره سَدویس که در اوستا از آن نام برده شده را با دبران یکی دانسته‌اند.

دبران یکی از چهار ستاره شاهی مصریان قدیم بوده‌است. عرب‌ها این ستاره را به نام خورشید می‌پرستیدند. نام دبران نیز از اصل عربی و به معنای “دنباله‌رو” است زیرا این ستاره به دنبال خوشه پروین می‌گردد. دبران همچون ستاره های خوشه پروین در حال دور شدن از ماست و البته با سرعت بیشتری نسبت به تمام ستاره های قدر یکم آسمان از ما فرار می کند. دبران آنقدر سریع است که در مقایسه با سرعت دور شدن ستاره های خوشه پروین نیز، فقط سه ستاره از ۳۰۰ ستاره این خوشه نسبت به دبران از ما سریع تر دور می شوند.منزل چهارم ماه را نیز دبران می‌گویند. دو میلیون سال دیگر سفینه فضایی پایونیر ۱۰ به ستاره دبران خواهد رسید.

شناخت پیشینیان

ابوریحان بیرونی در مورد این ستاره می‌گوید: دبران ستاره‌ای است سرخ و نورانی و از این جهت آن را دبران گویند که بر ثریا پشت کرده و او در چشم جنوبی ثور است و نیز دبران را فنیق می‌گویند و فنیق شتر نر خیلی بزرگ است زیرا اعراب کواکبی را که در حول دبران است قلائص (شتران ماده) گفته اند و دبران را نیز تابع‌النجم و تالی‌النجم گویند یعنی پیرو ثریا، زیرا دبران پروین را در طلوع و غروب پیروی می‌کند و دبران را نیز مخدج گفته اند.

در اساطیر قوم سری در ایالت سونورا در مکزیک، دبران را چراغی می‌پنداشتند که برای هفت زن زائو (خوشه پروین) ایجاد نور می‌کند.