آشنایی با جشنواره لومیناریس ، مقدمات شروع سالی پاک
لومیناریس (Luminaria) یا لومیناریا نام جشنواره ای بین المللی است که در آمریکا بخصوص ایالت نیومکزیکو و در اروپا به ویژه کشور اسپانیا طرفداران زیادی دارد و هر سال به بهترین شکل برپا می شود. قدمت این جشن به بیش از ۵۰۰ سال می رسد و بدون شک با گذشت زمان، دستخوش تغییراتی نیز شده است.
در جشنواره لومیناریس، شمع، مشعل و آتش می افروزند و شب را چراغانی و روشن می کنند… همه چیز کم کم برای شروع سال نو آماده می شود… بله همه چیز در این جشنواره با هدف آماده شدن برای کریسمس و پاک شدن برای آغاز سال جدید صورت می گیرد. این جشن ۸ الی ۹ روز از ۱۶ تا ۲۴ ماه دسامبر (از ۲۵ آذر ماه) هر سال برپا شده و پس از آن، سال نو آغاز می شود.
یکی از مکان هایی که امروزه نیز این جشن را همانند سال ها پیش برپا می دارند، دهستانی به نام سان بارتولومه د پینارس (San Bartolomé de Pinares) است. این دهستان در آویلا (Provincia de Ávila)، یکی از استان های غربی کشور اسپانیا واقع شده و ساکنان آن اغلب به جای برپایی کریسمس جشن لومیناریس را برگزار می کنند. بد نیست بدانید که دهستان در اسپانیا بعد از استان، دومین جز از تقسیم بندی شهری است.
هدف اصلی این جشنواره، پاک کردن حیوانات برای فرا رسیدن سال نو است، تفکری که جایگاه مهمی در فرهنگ های مدرن امروزی ندارد؛ اما در لومیناریس به این موضوع بسیار توجه می شود. برای برپایی این جشن، مهم ترین محله و یا شلوغ ترین نقطه شهر را انتخاب می کنند، مانند خیابان اصلی، پارک بزرگ محلی و…
در ادامه بیشتر با دلیل به وجود آمدن، آداب و چگونگی برپایی این جشنواره دیدنی آشنا خواهیم شد.
روز سنت آنتونی | علت اصلی برپایی جشن لومیناریس
شاید نام سالروز سنت آنتونی به گوش تان خورده باشد؛ روزی که به حمایت از حیوان ها هم معروف شده است. دلیل به وجود آمدن جشن لومیناریس ریشه در داستان راهبی به نام سنت آنتونیو د پادوا (Santo António de Pádua) دارد. او از حامیان حیوانات هم بود و پس از مرگش در زمره قدیس های مسیحی قرار گرفت.
امروزه مسیحیان، یک روز در سال را به عنوان روز سنت آنتونی مشخص کرده اند که این روز اغلب ۱۷ ژانویه (۲۷ دی) است. در این تاریخ، پیروان مسیحیت برای پاکیزه کردن حیوان هایشان، به کلیساهای از قبل مشخص شده ای می روند تا آداب این روز را به جا بیاورند. معروف ترین کلیسایی که میزبان این مراسم است، کلیسای سنت آنتوان (Church of St. Antoine) یا سنت آنتونی در شهر مادرید است.
در روز سنت آنتونی کشیشی ملقب به آنتونی یا حامی حیوان ها حضور پیدا می کند. او به نوبت روی حیوانات خانگی آب پاکیزگی می ریزد تا از آلودگی ها پاک شوند. در روز سنت آنتونی صدها و بلکه هزاران نفر در صف های طولانی به همراه حیوان های خانگی شان منتظر می مانند تا با آب پاکیزگی آن ها را از آلودگی ها رها سازند.
ریشه پاکیزه کردن حیوانات در جشن لومیناریس نیز با رسم سنت آنتونی در آمیخته شده است و اکنون افراد بسیاری این جشن را در شبِ سنت آنتونی برپا می کنند تا در این روز یک بار دیگر با ریختن آب پاکیزگی روی حیوانات مطمئن باشند که حیوان های شان با پاکیزگی تمام، وارد سال نو می شوند.
عده ای هم عقیده دارند که ریشه و تاریخ به وجود آمدن جشن لومیناریس در همین سُنتِ سَنت آنتونی بوده و اختلاف های تاریخی بین این دو واقعه را نیز نادیده می گیرند. در هر صورت باز هم هدف از برپایی این جشن ها، پاکیزه کردن حیوانات از آلودگی و پلیدی هاست.
آداب جشنواره لومیناریس
در سال های اخیر برخی از کشورها، جشن لومیناریس را در زمان هایی به جز کریسمس برپا می کنند. علت اصلی این موضوع، علاقه زیاد مردم به جشن مهم کریسمس است و دوست ندارند آن را از دست بدهند و مشغول مراسم دیگری باشند. با توجه به این که جشن لومیناریس در کشورهای مختلف دستخوش تغییراتی هم شده، در این بخش سعی می کنیم به آداب حایز اهمیت این جشن بپردازیم.
۱- چراغانی کردن
جشنواره لومیناریس باید در شب برگزار شود به همین خاطر در طی آن برای از بین بردن تاریکی، از چراغ های گوناگونی استفاده می شود. این روزها اغلب این چراغ ها الکترونیکی شدند و شباهت بسیاری به ریسه های کریسمسی پیدا کرده اند. جالب است بدانید که به این چراغ ها لومیناریا گفته می شود.
اعتقاد بر این است که در ابتدای ظهور جشن لومیناریس، از مشعل های کوچک برای روشن کردن شب استفاده می شد؛ اما این مشعل ها آرام آرام جای خود را به فانوس های کاغذی دادند که درون آن فانوس ها شمع های کوچکی روشن می شد. برای ثابت نگه داشتن این فانوس ها از شن و ماسه استفاده می کردند؛ اما به مرور باز هم استفاده از این فانوس ها منسوخ شد زیرا نیاز به مراقبت زیادی داشتند و چند نفر باید در تمام طول جشن مراقب شمع و فانوس های کاغذی بودند.
شاید از قبل می دانستید که فانوس های کاغذی ریشه در فرهنگ اهالی آسیای شرقی و بخصوص کشور چین دارند؛ اما چگونه سر از اسپانیا و اروپا در آورده اند؟
پاسخ این سوال به تاجران اسپانیایی مربوط می شود، آن ها که بین چین و اروپا رفت و آمد بسیاری داشتند، فرهنگ روشن کردن فانوس های کاغذی را به اسپانیا بردند.
بعد از منسوخ شدن فانوس ها، لومیناریس رنگ و چهره جدیدی پیدا کرد و برای روشن کردن شب، از شمع هایی در ابعاد و رنگ های مختلف استفاده شد. اگر امروزه به تماشای این جشن بروید چراغ های پلاستیکی رنگارنگی را مشاهده خواهید کرد و دیگر خبری از شمع ها نیست مگر آن که دست اندرکاران جشن افرادی خوش سلیقه و خلاق باشند. به نوعی می توان گفت روشنایی این جشن با کریسمس تلفیق شده است.
در نیومکزیکو شرکت کننده های لومیناریس نرده ها و سقف خانه های شان را با اشیای تلفیقی از کریسمس و لومینارس تزیین می کنند و اینجاست که می توانید تلفیق فرهنگ ها را به وضوح ببینید. چراغانی های این مراسم اغلب تا پایان کریسمس باقی می مانند.
گفته می شود که در زمان های دور در کیسه هایی شبیه به کیسه های چای امروزی شمع می افروختند و برای ثابت نگه داشتن آن ها درون شان کمی شِن می ریختند؛ اما به مرور به دلیل دشواری روشن نگه داشتن این شمع و آتش ها، کیسه ها جای خود را به فانوس و… دادند که روند پیشرفت شان را بیان کردیم.
هدف از روشن کردن چراغ و آتش
همیشه هر کاری که شرکت کننده ها در یک جشنواره انجام می دهند معنا و مفهوم خاصی دارد. در جشن لومیناریس هم همین گونه است. گفته می شود که روشن کردن شمع، چراغ و آتش، ریشه در تفکرات کاتولیک های رومی دارد. آن ها اعتقاد داشتند که با برافروختن روشنایی در شب های تاریک می توانند به روح حضرت عیسی کمک کرده و او را راهنمایی کنند.
اهالی بعضی از شهرها و کشورها ترجیح می دهند جشن لومیناریس را در سکوت و آرامش جشن بگیرند؛ اما در بعضی مکان های دیگر این فستیوال خوش آب و رنگ را همراه با موسیقی زنده جشن می گیرند و به رقص و آواز می پردازند.
موسیقی از زمانی وارد لومیناریس شد که برگزار کننده های این جشن، تلاش کردند تا شکوه امپراتوری های کهن را شبیه سازی کنند به همین خاطر طبل، نی و آلات موسیقی محلی شان را به لومیناریس آورند.
هدف از اجرای موسیقی های محلی
انواع موسیقی های محلی و کوبیدن بر طبل های بزرگ، دلیل خاصی در لومیناریس دارد. شرکت کننده ها با این کار تلاش می کنند که صحنه ای شبیه به پایان دنیا به وجود آورند. موسیقی های چنینی، امروزه بیشتر در سان بارتولومه د پینارسِ اسپانیا و روستای سن بارتولوم د لس (San Bartolome de los) در نزدیکی مادرید به چشم می خورند و در مکان های دیگر شکوه کمتری دارند.
همان طور که در عکس ها مشاهده می کنید علاوه بر فانوس و آتش های برافروخته در این جشنواره، حیوان ها و بخصوص اسب ها نیز نقش مهمی دارند. اگر خاطرتان باشد در ابتدا اشاره کردیم که جشن لومیناریس با هدف پاکیزه کردن حیوانات انجام می شود و افرادی که در این مراسم شرکت می کنند، عقیده دارند که حیوان ها نیز باید مانند انسان ها، سال جدید را پاکیزه آغاز کنند. به همین منظور مراسمی برای حیوانات به صورت نمادین برپا می شود.
در لومیناریس چندین کُپه آتش می افروزند و افراد مختلف سوار بر اسب های تنومندشان شده و از روی آتش می پرند. رسمی شبیه چهارشنبه سوری ما ایرانی ها؛ اما سوار بر اسب. البته کپه های آتش در لومیناریس بسیار بزرگتر از چهارشنبه سوری درست می شوند، به صورتی که اسب ها بعد از پرش، باید چند متری را درون آتش قدم بزنند.
هدف از پریدن اسب ها
هدف از این کار در جشن لومیناریس این است که اسب ها از پلیدی ها رد شده و پاکیزه وارد سال نو شوند. گفتنی است که به این رسم اعتراض های گسترده ای شده و حامیان حیوان ها می گویند که این کار حیوان آزاری به شمار می آید و حتما باید متوقف شود به همین خاطر احتمال دارد در سال های آتی دیگر شاهد این رسم نباشیم.
مراحل جشن لومیناریس
در جشنواره لومیناریس آتش به جنگ تاریکی و آلودگی ها می رود. مردم از چند روز قبل از برپایی این مراسم به فکر تهیه خوراکی و نوشیدنی های خوشمزه هستند. افرادی که قصد سوارکاری دارند به تهیه وسایل ایمنی مثل دستکش، عینک و کلاه ایمنی می پردازند و گاهی برای اسب های شان هم وسایل ایمنی و محافظ می خرند.
بعضی ها به جمع آوری هیزم برای برپایی آتش می پردازند و برخی دیگر درگیر تهیه خوراکی های رنگارنگ برای شرکت کنندگان هستند. همه برای برگزاری جشن به بهترین شکل ممکن تلاش می کنند.
جالب این که اسپانیایی هایی که به این جشن اعتقاد دارند با اصرار می گویند که این جشن هیچ گونه آسیبی به اسب ها نمی رساند و در طی ۵۰۰ سال برگزاری آن، هیچ صدمه ای به حیوانات وارد نشده است. بنابراین هنوز هم با اسب ها از روی آتش می پرند.
پرش از روی آتش با اسب ها، تا نیمه شب ادامه پیدا می کند و در آخر به خوردن غذا، نوشیدن نوشیدنی های گوناگون و پایکوبی می پردازند.
تاریخچه جشن لومیناریس
کهن ترین نوشته تاریخی که در آن درباره جشن لومیناریس صحبت شده مربوط به یک مورخ مسیحی به نام توریبیو د بناونته موتولینیا (Toribio de Benavente Motolinia) بوده است. او نوشته که در مکزیک و در شب کریسمس، اهالی کلیساها به خیابان و پشت بام ها می روند و اعمال دینی خود را در این اماکن انجام می دهند.
اگر بیشتر بخواهید درباره تاریخچه و پیشینه لومیناریس بدانید، باید بگوییم که به دلیل آن که نامش در سال های مختلف تغییر کرده، بررسی تاریخ این مراسم دشوار است.
آنچه هیچ شکی در آن وجود ندارد، استفاده از فانوس های کاغذی در این جشن است. می دانیم که بدون شک پیشینه لومیناریس به اسپانیا بر می گردد زیرا اسپانیایی ها از دیرباز همیشه در نیمه های شب، برای هدایت دیگران و آسان تر شدن عبور و مرور در کوچه و خیابان ها فانوس یا شمع روشن می کردند.
این رسم از اروپا به مکزیک رفت و کمی شکل و شمایلش تغییر یافت. در همین راستا گفته می شود کلمه اسپانیایی فارولیتوس (farolitos) که به معنای کیسه های قهوه ای رنگ چای است، به این مراسم مربوط می شود و از همین کیسه ها در گذشته به عنوان فانوس استفاده می کردند. علت استفاده از این کیسه ها را هم ارزان بودن و فراوانی آن ها بیان می کنند.
امروزه بعضی ها لومیناریس را به آمریکایی ها نسبت می دهند و قدمتش را ۳۰۰ سال برآورد می کنند؛ اما شواهد نشان می دهد که چنین نیست و مردمان آمریکا از این جشن اطلاعات زیادی ندارد.
Friday, 13 December , 2024